O turismo idiomático en Galicia

A I Xornada de Turismo Idiomático que organizaron o Centro de Estudos e Investigacións Turísticas (CETUR) e a xerencia dos Cursos Internacionais da Universidade de Santiago de Compostela tivo lugar o pasado 18 de xullo, na Aula Magna da Facultade de Bioloxía. Ao longo da tarde, tivemos a oportunidade de escoitar a tres relatores (Xosé M. Santos Solla, Valerià Paül Carril e Lanzada Calatayud) que nos falaron sobre esta nova tendencia turística e do potencial económico que supón para as rexións que a desenvolven.

O Turismo Idiomático (Turismo Lingüístico, Estancias Lingüísticas... non imos entrar no debate sobre a súa denominación) pretende reunir unha oferta educativa que permita coñecer outras linguas e unha oferta turística que dea a coñecer dende a gastronomía ata o patrimonio artístico da comunidade, ademais de proporcionar unha inmersión lingüística total. Grazas ás actividades que promove o Turismo Idiomático, as persoas que se deciden por esta nova opción adoitan facer estadías máis longas nos seus lugares de destino, algo que repercute positivamente na economía das cidades que visitan.

Debemos lembrar que o século XXI é o século da globalización, do plurilingüismo, multiculturalismo e interculturalidade polo que, se temos en conta que o español é a segunda lingua máis estudada no mundo,  a lingua oficial de 21 países e ocupa o 3º posto como lingua empregada na Internet (despois do inglés e chinés), o ensino do español podería ser un sector importante a desenvolver no noso país, do mesmo xeito que a aprendizaxe do inglés é un reclamo para Reino Unido e Irlanda.

                                                                     Xosé Santos

Neste sector turístico, unha comunidade bilingüe coma a galega debería partir con vantaxe xa que, ademais da aprendizaxe do español, pode ofrecer o ensino da lingua galega, un idioma ponte para adentrarnos no veciño mundo da lusofonía. Sorprendentemente, o portugués aparece como a quinta lingua máis usada na rede (despois do xaponés). Esta lingua xa é a terceira máis empregada nas redes sociais (Facebook e Twitter) pero, tamén o é no mundo dos negocios de gas e petróleo (Angola e Brasil), aínda que en Galicia parece que moitos non son conscientes da importancia deste idioma. O portugués está disposto a seguir medrando e adquirir prestixio no terreo da ciencia e da diplomacia, ademais de aspirar a se converter en lingua de traballo na ONU xunto co inglés e o francés.

Quere isto dicir que Galicia debería comezar a verse como un destino turístico ideal para estudar, falar e vivir en dúas linguas. Contamos no noso territorio con tres importantes universidades que poden captar novos estudantes (eles tamén son turistas) e que poden dinamizar diferentes actividades culturais e turísticas, tal e como están a facer dende os Cursos Internacionais da USC. As persoas que participan nestas actividades pasan máis tempo na nosa comunidade xa que, normalmente, veñen para facer unha inmersión lingüística e aprender o idioma. Se a súa estadía é máis longa, hai máis posibilidades de que o beneficio económico que deixen tamén sexa maior.

En España, son as comunidades bilingües de Cataluña e Valencia as que teñen unha maior demanda deste tipo de turismo. No noso caso, Galicia preséntase como unha excelente alternativa no norte do país como comunidade con dúas linguas que mostra a situación que se dá en España e que permite coñecer mellor esta pluralidade, ademais de presentar o galego as bases para achegarse a Portugal e aos novos mercados que o país veciño nos oferta (Brasil á cabeza, pero tamén aos PALOP e a Asia). Da mesma maneira que son referentes para estudar a lingua inglesa as cidades de Cambridge, Oxford, Cork ou Dublín (grazas ás súas universidades e academias), tamén Santiago de Compostela, Vigo, A Coruña ou as outras cidades con campus universitarios poderían chegar a ser un referente no ensino do español e galego e, máis en concreto, nesta nova actividade turística.

 O que debemos destacar é que en Irlanda e Reino Unido, o turismo idiomático ten un apoio  importantísimo do sector privado (academias, colexios...) e non só das universidades. Se botamos unha ollada ao Catálogo de Cursos Comenius e Grundtvig, observaremos que só no Reino Unido podemos atopar máis de 500 cursos relacionados coa aprendizaxe do inglés en distintas academias, mentres que en España o número de cursos que se ofertan para profesores de español como lingua estranxeira non chega nin a 30.

As bolsas Comenius e Grundtvig que ofrece a Unión Europea a profesores e estudantes promoven que os docentes de toda Europa viaxen a outros países para completar a súa formación, coñecer outras metodoloxías e mellorar a súa competencia lingüística. Nese caso, por que España non conta cunha maior oferta para promocionar a súa linga e atraer estudantes/turistas? Cada ano, multitude de profesionais solicitan estas bolsas para poder viaxar a outros países polo que cremos que España debería fixarse nas posibilidades que ofrece este tipo de turismo. As academias de linguas que agora están a vivir o seu momento de esplendor grazas ao inglés, non deberían esquecer que teñen dous recursos fundamentais aquí mesmo para ampliar os seus negocios: o español e o galego.

As institucións e organismos que forman parte do Catálogo Comenius e Grundtvig contan cun gran prestixio e con programas adaptados non só a profesores ou estudantes, senón a sectores determinados da poboación. En Irlanda e Reino Unido, ademais das actividades formativas para docentes, tamén ofertan cursos de inglés para o mundo dos negocios, o turismo ou mesmo para persoas maiores de 50 anos que simplemente queren aprender máis e coñecer outras culturas. Calquera destes cursos son realmente atractivos e tamén nós imos participar nun deles este verán, en concreto na cidade de Cambridge, no Bell Teacher Campus. Clases de inglés pola mañá, seminarios e obradoiros pola tarde e multitude de actividades culturais que nos permitirán coñecer non só Cambridge, senón tamén Oxford, Londres e outros lugares, ademais de visitas á Cambridge University Press Bookshoop ou asistir ao Cambridge Shakespeare Festival.

Algúns dirán que o galego non ten posibilidades neste mercado por non ser unha das grandes linguas (inglés, español...) pero o certo é que hai múltiples opcións para todo o mundo e debemos dicir que quedamos sorprendidos ao saber que hai turismo idiomático en Suecia ou mesmo en Occitania. Valerià Paül Carril falounos desta última iniciativa na que aproveitan a importancia histórica e cultural da lingua occitana, hoxe morta, pero que viviu o seu esplendor durante a Idade Media a través da literatura trobadoresca e o Camiño de Santiago. Precisamente, temos no Camiño o vínculo entre Galicia e a Provenza, ademais das cantigas e as canços da literatura medieval. O segredo do éxito do turismo idiomático nesta rexión do sur de Francia é utilizar as actividades culturais coma fío condutor dos cursos de lingua, con actividades atractivas adecuadas ao destinatario e ao lugar.

Deste xeito, Galicia tamén tería que ter en conta as súas particularidades para non depender do turismo español (de sol e praia) e si fomentar un turismo autóctono cuxa porta principal cara ao estranxeiro é, sen dúbida, o Camiño. Ademais, debería reformular outras aspectos como son o turismo rural e explorar a posibilidade de unir a lingua (un ben que non se esgota e que tamén é un recurso económico) con actividades termais, mariñeiras, naturais, gastronómicas ou artesanais que non atraen só ao turismo internacional, senón tamén ao chamado turismo de proximidade. Neste punto, lembremos que a Universidade de Vigo conta cun Máster Universitario en Dirección e Planificación do Turismo Interior e de Saúde dende o que, talvez, se poderían investigar futuras accións dentro do campo do turismo idiomático, xa que existe a posibilidade de  tender pontes entre a lingua (española ou galega) e o termalismo ou a enoloxía creando cursos específicos para estes sectores tan importantes pero, abrindo unha porta a moitos outros como son a arte ou a arquitectura. Galicia conta con impresionantes mosteiros, conventos, castelos, fortalezas, pazos, igrexas... que permitirían crear unhas rutas turísticas únicas.

                                                                     Lanzada Calatayud

Xosé Santos falaba da imaxe do Camiño no mundo e da importancia que tivo no desenvolvemento do turismo galego o ano 1993. Na actualidade, cómpre continuar coa promoción da Ruta Xacobea xa que é a principal ventá que Galicia ten ao exterior, aínda que segundo recoñecía el mesmo, é difícil “manter a tensión” sobre este destino turístico ata o 2021, que será o ano no que teña lugar o próximo xacobeo. Por ese motivo, o Turismo Idiomático é outra alternativa para atraer xente á nosa terra que, ademais, conta coa vantaxe de que é un turismo que se pode dar fóra da estación de verán. Pódense ofrecer cursos tanto para estudantes como para maiores ou profesionais de determinados ámbitos (negocios, comunicación, medicina...) durante todo o ano pero antes hai que idear un destino atractivo, non baseado só na lingua senón tamén na oferta turística. Comentaba Lanzada Calatayud que o importante é crear, en primeiro lugar, unha marca (no caso dos Cursos Internacionais), un distintivo que se recoñeza polo que o apartado de márketing e publicidade xoga un papel fundamental neste sector. O posicionamento nas redes sociais tamén é fundamental porque, na actualidade, permite chegar a máis público con menos gasto. De feito, a maior parte do alumando que participa nos cursos de lingua da USC veñen de países como China, Xapón, Corea ou Qatar. Son os países de Asia, Oriente Medio e Brasil os que mostran maior interese en coñecer Galicia e o 70,97% do alumnado escolle Santiago de Compostela polo atractivo do destino (segundo Pilar Taboada de Zúñiga). Valoran positivamente o patrimonio cultural e artístico, a gastronomía, a seguridade, a tranquilidade e a amabilidade da xente.

Finalmente, cómpre destacar que a realización destas actividades permitiríanos abrir un camiño nos novos mercados emerxentes de Asia, Oriente Medio e América do Sur. Pero para poder abrir ese camiño, primeiro deberiamos unir forzas para crear un destino atractivo a todas esas persoas que están interesadas no Turismo Idiomático. A colaboración a nivel local e autónomico é fundamental xa que non se trata dunha competición individual entre os diferentes organismos, senón de cooperar entre todos para crear unha nova opción turística, aínda descoñecida na nosa terra pero que ofrece un futuro moi interesante e que podería chegar a ser un referente no norte de España xa que estamos a falar dun sector que aínda están sen explorar.